نام نویسنده
حوزه تخصص

پارچه شناسی

 

می خواییم براتون از دنیای رنگارنگ و جذاب پارچه ها بگیم .

دنیای بزرگی که هر روزه به تنوع اون اضافه می شه .

ما را دنبال کنید تا شما رو به این دنیای شگفت انگیز ببریم و با تاریخ پارچه ها و انواع اون ها و نحوه نگهداری و شست و شوی و خیلی مطالب دیگه آشنا شیم .

کشور ما از گذشته های خیلی دور پیشتاز در هنر بافندگی پارچه بوده است . اولین پارچه های ایرانی احتمالا در شهر شوش و در حدود شش هزار سال پیش از میلاد یافته شدن و این هنر ارزشمند در دوره های مختلف از تاریخ این سرزمین ، روز به روز کامل تر شد و پیشرفت زیادب کرد ، طوریکه پارچه های مرغوب و زربفت ایرانی در دنیا طرفداران بسیاری داشت و این پارچه ها به نقاط مختلف جهان صادر می شد .

در دوره ی صفویه ، به خاطر غلاقه شاهان صفوی به این رشته ، کارگاه های پارچه بافی زیادی در نقاط مختلف ایران به وجود اومد و شهرهای کاشان ، یزد ، اصفهان و کرمان از مراکز مهم صنعت پارچه بافی اون زمان بودن . ولی کم کم به خاطر ضعف صفویه و وقوع جنگ های زیاد در ایران این هنر رو به تباهی رفت تا اینکه در دوره قاجار ، پارچه های وارداتی کم کم جایگزین این پارچه های ایرانی شدن و به دلیل حمایت نکردن از بافندگان داخلی ، این هنر رو به فراموشی رفت .

متاسفانه این روزا ، این هنر ناب ایرانی ، داره فراموش میشه و اکثر بافنده های این پارچه ها آخرین نسل بافنده ها هستن .

در یزد ، کرمان ، کاشان و چند نقطه دیگر هنوز این کارگاه های سنتی کوچک پارچه بافی با مشکلات زیاد برجا هستن .

امیدواریم که این هنر ایرانی ، دوباره بتونه احیا بشه و ما مصرف کننده های ایرانی بتونیم از پارچه های با کیفیت ایرانی استفاده کنیم .

امروز می خواییم با انواع پارچه ها آشناتون کنیم .

کلا پارچه ها به  دو دسته تقسیم می شن :

دسته اول پارچه های الیاف طبیعی هستن و دسته دوم الیاف مصنوعی که توسط بشر ساخته می شن .

هر کدوم از این پارچه ها معایب و محاسن خودشون رو دارن که در ادامه با اون ها آشنا میشیم .

 

پارچه های الیاف طبیعی هم به سه دسته تقسیم می شن :

  • پارچه هایی که منشا گیاهی دارن
  • پارچه هایی که منشا حیوانی دارن
  • و پارچه هایی که از الیاف معدنی ساخته می شن

پارچه های الیاف طبیعی با منشا گیاهی :

  • الیاف میوه ای مانند لیف نارگیل
  • الیاف ساقه ای مانند کنف ، جوت ، لینن
  • الیاف دانه ای مانند پنبه
  • الیاف برگی مانند کتان ، سیسال

 

پارچه های نخ و پنبه بسیار پرطرفدار و پرکاربرد هستن .

این پارچه ها برای فصل گرم خیلی خنک هستن چون باعث جریان هوا و تنفس بدن می شن و تعرق رو کم می کنن .

این پارچه ها به پوست آسیب نمی رسونن و حساسیت هم ایجاد نمی کنن .

الیاف پنبه ای با دوام هستن . در واقع ، در برابر شست و شوی زیاد ولی اصولی مقاوم هستن .

به دلیل این که این پارچه ها بعد از شستن آب میرن ، باید قبل از برش در آب انداخته بشن . همچنین نسبت به مرغوبیت جنس رنگ پس میدن .

یکی دیگه از معایب پارچه های الیاف نخی اینه که به راحتی چروک می شن .

این پارچه ها بید نمی زنن ، ولی اگر در جای مرطوب و تاریک باشن ، کپک می زنن .

 

پارچه های الیاف طبیعی با منشا حیوانی :

در این نوع پارچه از مو ، کرک و پشم حیوانات استفاده می شه . بعضی از این نوع پارچه ها مثل پارچه های ابریشمی از تارهای کرم ابریشم ساخته می شن .

استفاده از پشم حیوانات برای تهیه لباس به هزاران سال پیش برمی گرده ، و بر اساس یافته های باستان شناسی از خاور نزدیک به اروپا راه یافته است .

پارچه های پشمی انواع مختلفی داره مثل پشم کشمیر ، ماهوت ، شتر و ...

بسته به نوع حیوانی که پشم از اون گرفته می شه ، کیفیت این پارچه ها فرق می کنه . معمولا از پشم گوسفند ، بز ، گاو ، موی اسب ، خرگوش و شتر این پارچه ها تولید می شن . برای مثال پارچه ی پشمی کشمیر که از نوعی بز گرفته می شه ، از مرغوب ترین پشم هاست که بسیار سبک ، ظریف ، گرم و لطیفه . پشم های گاوی ضخامت و خشنی بیشتری دارن .

پارچه های پشمی بیشتر از هر پارچه ای رطوبت را جذب و حرارت را دفع می کنن ؛ در نتیجه لباس های پشمی رطوبت هوا را میگیرن و بدن را گرم نگه می دارن .

پارچه های پشم برای تهیه ی انواع لباس های گرم و لباس های رسمی استفاده میشه . بهتره که برای تهیه ی لباس های پشمی از پارچه ی آستری استفاده بشه تا پارچه به طور مستقیم با سطح پوست تماس پیدا نکنه .

پشم بافتی محکم ، مقاوم و راحت داره و به همین دلیل لباس های پشمی بهترین انتخاب برای روزهای زمستان هستن .

لباس هایی که از جنس پشم گوسفند هستند محکم و با دوام اند و کافی است تنها در هنگام شستن مراقب اونها باشیم و بهتره که با ماده شوینده مخصوص و در دمای 30 درجه شسته بشن .

برای افزایش مقاومت پارچه های پشمی اونو با ماده ی شیمیایی ویسکوز ترکیب می کنن . پارچه های پشم ویسکوز که درصد  پشم بیشتری دارن ، مرغوب تر وگرون تر هستن . این نوع پارچه ها مناسب ترین برای کت و شلوار های مردانه هستن و ظاهر و دوام بسیار خوبی دارن . 

در ادامه بحث الیاف طبیعی با منشا حیوانی میرسیم به الیاف ابریشمی .

الیاف ابریشم یکی از قدیمی ترین الیافیه که در طول تاریخ توسط انسان شناخته شده . ابریشم از درخشندگی بی نظیری برخورداره و همیشه نماد زندگی لوکس بوده و هست .ابریشم به طور طبیعی باعث میشه که بدن در زمستان گرم ، و در تابستان خنک بمونه . الیاف ابریشمی حتی از فولاد محکم تر هستن اما انعطاف پذیری و دراپ نرم این پارچه ا.نن رو به یکی از پرطرفدارترین پارچه ها برای پوشاک تبدیل کرده .

پارچه های ابریشمی دو نوع داره :

یکی ابریشم وحشی و دیگری ابریشم پرورشی ، که نوع پرورشی آن لطلفت و نرمی بیشتری داره .

پارچه ابریشمی از مرغوب ترین پارچه هاست که در تهیه ی لباس رسمی و مجلسی کاربرد زیادی داره .

پارچه های ابریشم طبیعی به نگهداری زیادی نیاز داره . نباید اون رو با آب شست و شو داد و با حرارت اتو کرد . بهتره که با بخار شست و شو و خشک بشه .

ابریشم رنگ پذیری بسیار خوب و طیف رنگی گسترده ای داره .

ابریشم مصنوعی ترکیبی از ابریشم با مواد دیگه هست و شباهت زیادی به ابریشم طبیعی داره .

پارچه های صد در صد ابریشم بسیار گرون هستن و دوام کمتری نسبت به ابریشم مصنوعی دارن . به همین دلیل انواع دیگری از ابریشم های ترکیبی مثل تافته ی ابریشم ، ساتن ابریشم و غیره ساخته شدن که اتفاقا بسیار پرطرفدار هستن .

ابریشم در صورتی که با کیفیت و مرغوب باشه و درصد خلوص بالایی داشته باشه ؛ گرد و خاک را به خود جذب نمی کنه . در نتیجه امکان بروز آلرژی های فصلی را نیز به مقدار قابل توجهی کاهش میده .

استفاده از لباس ها ، ملحفه یا رئتختی هایی به جنس پارچه ابریشم هم می تونه در کم کردن اگزماها و همچنین رفع خارش ناشی از آن کمک کننده باشه . برای تعادل دمای بدن بهتره از لباس هایی با جنس ابریشم استفاده بشه . ملحفه و پیژامه های ابریشمی به طور موثر ناشی از گرما را کاهش می دن و بدن را خنک نگه می دارن .

و اما پارچه با الیاف مصنوعی ...

الیاف مصنوعی به گروهی از الیاف نساجی گفته میشه که توسط روش های خاص و صورت مصنوعی تولید میشن و به طور معمول در طبیعت وجود ندارن ولی ممکنه که ریشه طبیعی داشته باشن .

این الیاف از مواد موجود در طبیعت مثل بعضی از گازها و برخی مواد شیمیایی که منشا معدنی دارن ، تهیه می شن .

این الیاف به دو دسته تقسیم میشن :

  1. بازیافتی مثل ویسکوز
  2. مصنوعی مثل نایلون

بازیافت به معنی دوباره استفاده کردن ، احیاء ، اصلاح و ترمیمه .

در صنعت نساجی ، مقدار زیادی زباله تولید می شه و از اونجا که بازیافت از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هست ، در دنیای نساجی طرفداران زیادی داره چون منسوجات ، ترکیبی از الیاف طبیعی زیست تجزیه پذیر و پلاستیک های مصنوعی تجزیه ناپذیر اما قابل بازیافت هستن .

در حال حاظر ، واحدهای پسماند از پوشاک دست دوم و بازمانده های حاصل از تولید پارچه و لباس و پشم دست دوم استفاده می کنن . اگر منسوجات مورد استفاده ، از قبل آسیب جدی ندیده باشن ؛ الیاف با کیفیتی از اون ها به دست میاد .

در حدود 20% از ضایعات پوشاک مصرف شده در کل دنیا به الیاف قابل استفاده در منسوجات تبدیل میشن که این رقم ناچیزی به حساب میاد و باید گسترش پیدا کنه .

الیاف بازیافتی دوستدار محیط زیست هستن چون در فرایند تولید اون ها از حداقل انرژی ، آب ، مواد اولیه استفاده شده و همجنین قابل بازیابی یا مصرف مجدد و بادوام هستن و فرایند تولید اون ها با آلودگی کمتری همراه است .

پارچه های ساخته شده از الیاف خاک قهوه (تفاله) ، جلبک دریایی ، برگ های آناناس یا بطری های پلاستیکی بازیافتی برای آینده صنعت مد پایدار بسیار مهم هستن .

 

 

الیاف بازیافتی دوستدار محیط زیست هستن چون در فرآیند تولید آنها از حداقل انرژی ، آب ، مواد اولیه استفاده شده و همچنین قابل بازیابی یا مصرف مجدد و بادوام هستن و فرآیند تولید آنها با آلودگی کمتری همراه است . 

پارچه های ساخته شده از الیاف خاک قهوه (تفاله) ، جلبک دریایی ، برگ های آناناس یا بطری های پلاستیکی بازیافتی برای آینده صنعت مد پایدار بسیار مهم هستن . 

 

الیاف قهوه : 

قهوه یکی از محبوب ترین نوشیدنی های جهان به شمار می رود ، در نتیجه بیشتر تفاله (خاک) قهوه ها در محیط زیست به عنوان زباله دور ریخته می شود . 

یک شرکت تایوانی مشهور به سینگتکس از خاک قهوه ، الیاف پارچه ای تولید کرده که صد در صد با محیط زیست سازگار هستن . 

آنها در سال 2008 نخ قهوه سازگار با محیط زیست S.Cafe را اختراع کردن که از بطری های پلاستیکی و تفاله های قهوه برای تولید پارچه استفاده بشه . یک فنجون قهوه می تونه تولید کننده دو تیشرت باشه . 

 

 

این نخ های قهوه ویژگی های زیادی داره که به مهمترین و جذابترین آنها اشاره می کنیم :

اولیش خشک شدن سریع هست یعتی اینکه مداوم رطوبت رو از پوست به سطح بیرونی پارچه منتقل می کنه . پارچه رطوبت بدن را پخش و به بیرون انتقال می دهد . 

دومیش کنترل بو هست . در واقع دانه های قهوه در سایز نانو ذرات بو را جذب می کنن . یعنی اینکه بوی بدن را جذب می کنن و خود پارچه هم بوی بدنو نمیگیره .

سومیش اینه که خود بافت پارچه باعث احساس خنکی می شه . و دمای بدن رو حدود 1 تا 2 درجه در مقایسه با پارچه های رایج خنکتر نگه می داره . 

همچنین این نخ از پوست بدن در برابر اشعه فرابنفش محافظت می کنه و به خاطر همین برای استفاده در فضاهای باز بینظیره . 

از همه مهمتر سازگار با محیط زیست چون خودش از مواد دور ریختنی درست شده . 

الیاف قهوه رو می شه در نساجی پوشاک مثل لباس مورد استفاده قرار داد و می تونه توی پوشش فعالیت های روزانه، تی شرت و ... استفاده بشه . 

از اونجا که فیبر قهوه 200 درصد ظرفیت خشک کردن سریع را ارائه می ده ، و با ویژگی های دیگه ای که گفتیم می تونه برای ساخت پارچه لباس ورزشی گزینه ی بسیار مناسبی باشه . 

 

 

چرم کاکتوس :

 

کاکتوس گیاهیه که در سراسر مکزیک به وفور یافت میشه . دو کار آفرین مکزیکی پس از دو سال تحقیق ، موفق به ساخت چرمی بر پایه گیاه کاکتوس شدن .

اسم این چرم Desserto هست و محصولی کاملا پایدار بر پایه گیاه کاکتوسه . این چرم گیاهی انعطاف و نرمی فوق العاده ای داره و به همین دلیل میتونه جایگزین چرم طبیعی و مصنوعی در بسیاری از زمینه ها مثل مد ، مبلمان و صنعت خودروسازی بشه . 

این چرم گیاهی فاقد هرگونه ترکیبات سمی شیمیایی پایدار ، پی وی سی و فتالات هست که به همین دلیل به عنوان یک محصول کاملا زیست سازگار محسوب می شه . جایگزین کردن این چرم کاملا ارگانیک و گیاهی ، موجب آسیب کمتر به حیوانات برای تولید چرم ، کاهش آب مورد نیاز برای فرآیند تولید و کاهش تولید دی اکسید کربن می شود . 

شاید بپرسید که این چرم چجوری ساخته میشه ؟ 

برگ های بالغ کاکتوس رو از مزارع ایالت زاکاتکاس در مکزیک قطع می کنن . برگ ها پس از جدا شدن از گیاه به مدت سه روز زیر نور آفتاب تا اندازه ای خشک می شن که رطوبت مورد نیاز آن ها حفظ بشه . بعد با استفاده از مواد خام ارگانیک و غیر شیمیایی فرآوری شده و به رنگ ، بافت و شکل دلخواه تبدیل میشن . برای رشد این گیاهان به سیستم آبیاری نیاز نیست ، چون آب مورد نیاز از طریق باران و مواد معدنی مورد نیاز برای رشد گیاه از خاک تامین میشه . مزرعه رشد این کاکتوس ها کاملا ارگانیک بوده و در اون از هیچ علف کش یا سموم شیمیایی استفاده نمیشه . 

چرم گیاهی Desserto بسیار با دوامه و آلودگی روی اون ایجاد اثر و لکه درست نمی کنه و قابلیت انعطاف و تنفس بالایی داره . هر کاری که چرم حیوانی انجام میده ، این چرم گیاهی میتونه عملکردی بهتر از اون داشته باشه . علاوه براین ، چرم کاکتوس از لحاظ قیمت نیز از چرم های حیوانی ارزان تره . 

 

الیاف مصنوعی :

همونطور که قبلا گفتیم الیاف مصنوعی به الیافی گفته میشه که مواد اولیه اونها ، عناصر هیدروکربنی هستن و در طبیعت وجود ندارن . الیاف مصنوعی با روشهای شیمیایی و فیزیکی توسط ساختارهای جدید ساخته میشن . 

 

برای بهبود خواص و بالا بردن کیفیت پارچه ها مثل اتوپذیری و رنگ پذیری بهتر ، جذب رطوبت بالاتر ، ظاهر بهتر و ... الیاف مصنوعی و طبیعی رو مخلوط و نخ ریسی می کنن که در این عمل بسیاری از ضعف های اون ها رفع میشه .

 

از انواع الیاف مصنوعی می شه به موارد کلی زیر اشاره کرد : 

1. پلی آمیدها (نایلون)

2. پلی استرها (پلی استر)

3. پلی اکریلونیتریل (اکریلیک)

 

نایلون : 

برای استفاده از الیاف نایلون در صنعت نساجی ، اغلب نایلون رو با مواد دیگه ای مثل پنبه ، پشم ، ریون و استات مخلوط می کنن تا قدرت جذب رطوبت اون افزایش پیدا کنه . هم چنین دوام الیاف رو میشه با مخلوط کردن با نایلون افزایش داد . نایلون در تهیه جوراب (به دلیل قابلیت کشش زیاد) ، لباس خواب ، ژاکت ، پیراهن ، زیپ کاپشن ، سویشرت ، فرش و مبلمان کاربرد داره .

به طور کلی پارچه هایی که از الیاف نایلون ساخته میشن بسیار با دوام و مقاوم هستن و جذب رطوبت هم ندارن ولی گاهی برای لباس به خصوص در هوای گرم مناسب نیستن . 

مقاومت در برابر سایش و کشش ، نداشتن آبرفت ، چروک ناپذیری ، مقاومت در برابر پوسیدگی ، نگهداری آسان و خشک شدن سریع از ویژگی های الیاف نایلون هست . 

نایلون همچنین برای تهیه کمربند ایمنی ، چتر نجات ، سایبان ، طناب ، تور ماهیگیری ، تور حفاظتی ، پارچه صافی ، نخ بخیه جراحی ، منسوجات بی بافت ، مسواک و برس استفاده میشه .

 

پلی استر : 

پلی استر به همراه نایلون و ریون ، اولین موادی بودن که بخش عمده ای از مصرف مواد اولیه در بازار صنعت نساجی رو که طی هزاران سال ، الیاف طبیعی رو در اختیار داشتن به خودشون اختصاص دادن . به تدریج تولید جهانی پلی استر از نایلون سبقت گرفت و اکنون حدود 75 درصد مصرف الیاف مصنوعی رو تشکیل میدن . 

از ویژگی های این الیاف ، چروک ناپذیری عالی ، دوام بالا ، مقاومت زیاد در برابر پارگی ، نداشتن آبرفت ، عایق حرارتی خوب ، سهولت نگهداری و امکان اتوی مداوم هست . 

کاربرد اون در تهیه پارچه حریر ، کراوات ، آستری ، مایو ، لباس ورزشی هست و از مخلوط اون با پشم ، پارچه پشمی و فاستونی تهیه میشه که برای کت و شلوار و لباس زنونه و مردونه کاربرد داره . 

از مخلوط اون با پنبه یا ویسکوز ، جوراب ، لباس کار ، بارانی ، لباس ورزشی ، ملحفه ، رومبلی و پارچه مخمل تهیه میشه . الیاف پلی استر در ترکیب با الیاف دیگه با درصدهای مختلف در کشورهای مختلف ، با نام های گوناگونی شناخته میشه مثل ترویرا در آلمان ، ترگال در فرانسه ، تترون در ژاپن ، داکرون در آمریکا، تریلین در انگلیس ، ترینال در ایتالیا . 

 

اکریلیک :

الیاف کریلیک از مهم ترین و پرمصرف ترین الیاف مصنوعی به شمار می روند و جایگزین پشم هیت ( پشم مصنوعی) که در فرش ماشینی و پتو به کار میره .

یکی دیگه از خواصی که " الیاف کریلیک" دارن ایجاد خاصیت جمع شوندگی در اونهاست که در تهیه لباس های زمستانی ، کشباف های ضخیم و البسه ورزشی استفاده می شه . 

الیاف کریلیک گرمارفت دارن یعنی تا 20-25 درصد در حالت بخار میتونن جمع بشن . 

ویژگی های خاص الیاف کریلیک که می شه بهشون اشاره کرد موارد زیر هستن :

- رنگ پذیری یکنواخت و با دوام 

- مقاومت در برابر عوامل محیطی از جمله نور خورشید و ... 

- مقاومت بالا در برابر پارگی 

- مقاومت در برابر آبرفت 

- طول عمر بالای الیاف 

- استحکام بالای نخ تولید شده از این الیاف 

- حالت ارتجاعی بالای الیاف 

- دیرتر کثیف شدن و از طرفی زودتر تمیز شدن الیاف در شستشو 

 

 

 

 

 

 

دیدگاه خود را بیان کنید

دیدگاه کاربران